El Dokuması Halı

El Halısı hav iplikleri, çözgü ipliklerinin üzerine elle düğümlenmiş olan halı tipidir. Yan yana düzgün bir çerçeveye dizilmiş çözgü ipliklerinin her çiftine yün, ipek veya rayon ipliklerle düğüm atılarak ilmek sıraları teşkil edilmesi ve en az bir sıra atkı atılıp ilmek sırasının sıkıştırılması şeklinde üretilir. www.halisaticisi.com El halılarının kalitesini belirleyen hav ipliklerinin cinsi, düğüm şekli ve düğüm sıklığıdır.

HALICILIKTA DÜĞÜM ÇEŞİTLERİ

Genel olarak el halısında iki tip düğüm tekniği kullanılmaktadır: Türk düğümü ( Gördes düğümü, simetrik düğüm) ve İran düğümü (Sine düğümü, asimetrik düğüm). Türkiye’de (Isparta’nın tüm dokumaları ve Sivas ve Hereke bölgelerinin bazı dokumaları hariç), Kafkasya’da, Batı ve Kuzeybatı İran’da dokunan halılarda Türk düğümü kullanılmıştır.

İran düğümü ise Orta ve Doğu İran’da, Hindistan, Orta Asya ve Çin’de dokunan halılarda yaygın olarak kullanılmaktadır. www.halisaticisi.com

Türk düğüm tekniğinde ilme iki çözgü telinin de etrafına dolanarak çözgü tellerinin arasından çıkarılma yöntemiyle bağlanır ve kesilir. Böylelikle düğüm iki çözgü telini de sarmış olur. İran düğüm tekniğinde ise ilme, sadece bir çözgü telinin etrafından dolanır, ilmenin diğer ucu serbest kalır.

Bu İki Farklı Düğüm Tekniği Karşılaştırıldığında:

1- Türk düğümü ile dokunmuş bir halının tüyleri halı eskidikçe aşınmaya ve dökülmeye başlasa bile düğümün lupu kalır, halının atkı ve çözgüsü görünmeye başlamaz.

Dolayısıyla halı desen güzelliğini ve rengini uzun yıllar muhafaza eder. Ancak İran düğümü ile dokunmuş bir halının tüyleri aşınmaya ve dökülmeye başladığında asimetrik bağlanma nedeniyle düğümde lup olmadığı için halının çözgü ipleri görünmeye başlar.

Bir süre sonra muhtemelen halının kalan düğümü de tutunamayacak, dökülecek ve aşınmış bölgedeki renk ve desen tamamen yok olacaktır.

2- Türk düğümleri bir ucundan çekilse dahi sökülmez, çıkmaz; tam aksine daha da sıkılaşır. www.halisaticisi.com Ancak, İran düğümlerinin bir ucundan çekildiği takdirde çözülerek çıkma olasılığı vardır.

3- Türk düğümünün atılması İran düğümünün atılmasından daha zordur ve daha fazla zaman alır. Bu nedenle aynı düğüm sıklığındaki iki halıdan Türk düğümlü olanı daha makbuldür ve tercih edilir.
Halıcılıkta ’kalite’ denildiğinde öncelikle halıdaki düğüm sıklığı akla gelir. Bu nedenle halının düğüm sıklığının fazlalığı kaliteli halı almak isteyen bir kimse için ilk yola çıkış noktası olmuştur. Düğüm sıklığının fazlalığı bir halının desenin daha detaylı uygulanabilmesi ve ömrünün daha uzun olması üzerinde etkili önemli bir faktördür. Ancak düğüm sıklığı halı satın alırken tek başına yeterli değildir.
Genel anlamda kaliteyi oluşturan kriterler önem sırasına göre şu şekilde özetlenebilir:

Yünün Kalitesi:

Halıda kullanılan yünün saf yeni yün (ilk defa kullanılan yün) olması ve liflerinin uzun yapağıdan seçilmesi çok önemlidir. İçinde sentetik elyaf ve kalitesiz yün (tabak yünü) karışık olmamalıdır.

Boya Kalitesi:

Halıda kimyasal boya kullanılmış ise, kullanılan boyanın suya ve güneş ışığına dayanıklılığı yüksek kaliteli boyalar olması gereklidir. www.halisaticisi.com Günümüzde sadece özel halı üretimlerinde kullanılan kök boyalarda ise, boyama işleminin usulüne uygun şekilde yapılmış olması önemlidir. Kök boyalar genelde solmayan ve boyamayan boyalar olarak bilinir, ancak boyama işlemi uygun şeklide yapılmamış kök boyalar da solabilir. Bu nedenle, kaliteli bir halının kök boyalı olması gerektiği düşüncesi yanlıştır. Kök boya ile kimyasal boyalar arasındaki en önemli fark kök boyaların daha canlı ve çekici renklerde olmasıdır.

Desen estetiği ve halıya uygulanmasındaki beceri:

Halı modeli tasarlamak zor, zahmetli, uzun zaman alan ve uzun yılların tecrübe ve birikimini gerektiren bir iştir. Bir modelin, dokunması planlanan halıya uygun şekilde tasarlanması ve model kartonunun hazırlanması aşamasında kalite bilgisi çok önemlidir. Dokutulmak istenilen modelin istenilen görünümü ve albeniyi hangi kalitede yani hangi düğüm sıklığında yakalayabileceğini belirlemek, halı dokunmadan önce halıdaki estetiği tahmin etmek ancak uzun senelerin verdiği bir tecrübe ile mümkün olabilir.

Kullanılan renklerin birbirleriyle uyumlu ve dengeli bir şekilde dağılımının www.halisaticisi.com sağlanarak kullanılmış olması çok önemlidir.

Türk halılarında genelde ve özellikle bordürlerde simetri söz konusu değildir. Ancak, Isparta, Kayseri ve Hereke gibi İran halılarının etkisinde kalan halılarda simetri vardır ve bu halılarda desenin halıya simetrik olarak uygulanmış olması çok önemlidir.

Düğüm Sıklığı ve Düğüm Özelliği:

Halıcılıktaki kalite teriminin yarattığı anlam karmaşası nedeniyle kaliteli bir halı almak isteyenler genelde düğüm sıklığı yüksek halılara ilgi duyarlar. www.halisaticisi.com Ancak düğüm sıklığı arttıkça halının kalitesi artar varsayımı her zaman doğru değildir. Düğüm sıklığı ne kadar fazla olursa olsun, yün ve boya kalitesi iyi olmayan bir halı kesinlikle kaliteli bir halı sınıfına girmez. Dolayısıyla düğüm sıklığı, kaliteli bir halının tek göstergesi olarak alınmamalıdır.